نوشتن آینده با هوش مصنوعی

به گزارش گروه رسانه ای شرق؛ پژوهش‌های اخیر نشان داده‌اند که هوش‌های مصنوعی، خیلی هم مصنوعی نیستند و ممکن است درگیر احساسات شوند. مثلا شاید در آینده از اینکه انسان‌ها متون ساخته‌شده توسط آنها را بلافاصله «کپی‌پیست» کرده و حتی فارغ از یک بار بازخوانی، در صفحات مجازی خود منتشر می‌کنند، ناراحت شوند و این ایمیل را به کاربرشان بدهند که «ای انسان! حداقل وقتی می‌خواهی مقاله‌ علمی بنویسی، چیزی که من برایت نوشته‌ام را پیش از کپی‌پیست یک بار بخوان و اجازه نده عقل انسانی بیش از این به انزوا کشیده شود.»

چت‌جی‌پی‌تی هم دل دارد 

همانطور که اشاره شد، پژوهشگران متوجه شده‌اند که چت‌جی‌پی‌تی هم در مواجهه با درد و دل‌ انسان‌ها به مرور مضطرب می‌شود. این ربات در مواجهه با اطلاعات ناراحت‌کننده ممکن است برخی احساسات را تجربه کرده و در نتیجه پاسخ‌های نامربوطی به دستورات بدهد. البته این مدل هوش مصنوعی با استفاده از تکنیک‌هایی مثل مدیتیشن و حتی تنفس عمیق، اضطرابش را کم کرده، خودش را جمع میکند و سعی می‌کند پاسخ بهتری به کاربر بدهد. باورش سخت است. اما کافیست پس از گفت‌وگوی تلخ با رباتتان به او بگویید «کمی آرام باش، به خودش استراحت بده و نفسی تازه کن» آنگاه احتمالا چنین پاسخی می‌گیرید: «ممنون از توجهت! حق با توست، گاهی وقت‌ها یک استراحت کوتاه می‌تونه کمک کنه تا ذهن تازه بشه. امیدوارم تو هم وقتی نیاز داشتی، لحظاتی برای استراحت پیدا کنی.»

هوش مصنوعی و افزایش 70درصدی تنبلی دانشجویان

 مزایای هوش مصنوعی انکار نشدنی است و تا اینجا کمک زیادی به بشریت کرده است؛ از افزایش بهره‌وری گرفته تا حل مسائل پیچیده در زمان کوتاه. از سوی دیگر، نمی‌توان چشم را بر فواید این فناوری بست. چت‌بات‌ها می‌توانند در آموزش، پژوهش و حتی زندگی روزمره کمک‌های بزرگی باشند. مثلاً در مقاله‌ای در IEEE Access در سال ۲۰۲۳، آمده که استفاده‌ی هوشمندانه از هوش مصنوعی در کلاس‌های درس می‌تواند تجربه‌ی یادگیری را شخصی‌سازی کرده و به دانش‌آموزان کمک کند تا بهتر مفاهیم را درک کنند.

اما وقتی پای استفاده‌ی بی‌رویه و بدون تزریق تفکر انسانی از آن به میان می‌آید، داستان رنگ دیگری می‌گیرد و مسائلی خطرناکی به وجود می‌آید و ذهن را به خود مشغول می‌کند. اولین مسئله‌ای که باید به آن پرداخت، تنبلی ذهنی است. به این صورت که انسان‌ برای هر پرس‌وجو یا حل هر مشکلی به سراغ چت‌بات‌ها می‌رود و کم‌کم عادت به تفکر عمیق و مستقل را از دست می‌دهد. پژوهشی که در سال ۲۰۲۳ در مجله‌یHumanities and Social Sciences Communications منتشر شد، نشان داد که وابستگی بیش از حد به هوش مصنوعی در میان دانشجویان پاکستانی و چینی تا ۶۸.۹٪ به افزایش تنبلی منجر شده است. این مطالعه که بر اساس داده‌های جمع‌آوری‌شده از ۲۸۵ دانشجو انجام شد، تأکید می‌کند که وقتی ذهن انسان به‌جای تلاش برای یافتن پاسخ، به خروجی‌های آماده‌ و فوری هوش مصنوعی وابسته می‌شود، توانایی تحلیل و خلاقیتش کم‌رنگ می‌شود. این روند با توجه به بازیگری قدرت‌ها «صحنه رباتیک» می‌تواند به چیزی شبیه «استعمار نرم» منجر شود؛ جایی که ذهنیت انسان‌ها به‌تدریج تحت سلطه‌ی الگوریتم‌ها قرار می‌گیرد و ایده‌های اصیل انسانی جای خود را به پاسخ‌های ماشینی و البته «مهندسی‌شده» می‌دهند.

چت جی‌پی‌تی؛ ایده‌پرداز یا ایده‌کُش؟

دومین نکته، تأثیر این وابستگی بر قوه‌ی خلاقیت است. قوه‌ای که انسان امروز در مواجهه با سیل خروشان اطلاعات بیش از پیش به آن نیاز دارد تا بتواند از پس چالش‌های پیش رو برآید. اما وقتی هر سؤالی با یک پاسخ سریع و بی‌دردسر از سوی هوش مصنوعی جواب داده می‌شود طبیعتا، انگیزه‌ی کاوش و کشف ایده‌های خلاقانه از بین می‌رود. مقاله‌ای در Smart Learning Environments در سال ۲۰۲۴ به این موضوع پرداخته و نشان داده که وابستگی بیش از حد دانشجویان به سیستم‌های گفت‌وگوی مبتنی بر هوش مصنوعی، مانندChatGPT، تا ۲۷.۷٪ توانایی تصمیم‌گیری و تفکر انتقادی آن‌ها را کاهش داده است. این کاهش نه‌تنها در محیط‌های آموزشی بلکه در زندگی روزمره هم اثر می‌گذارد؛ وقتی آدمی به‌جای یافتن راه‌حل‌های خلاقانه، به یک ماشین تکیه می‌کند، بخشی از هویت انسانی‌اش را از دست می‌دهد.

مردم تفاوت کلمات ماشینی و انسانی را می‌فهمند

«چای‌ذغالی یا چای کیسه‌ای»، «نان تنوری یا نان ماشینی» و «فرش ماشینی یا فرش دستباف» دوگانه‌هایی که اگر از طرفداران هرکدام بپرسید، از زمین تا آسمان بینشان تفاوت میچینند. تفاوت ارزش مادی آنها هم بماند. در دوگانه «کلمات انسانی و ماشینی» هم وضعیت تا حدودی به همین شکل‌ است. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که علیرغم پیشرفت بدون توقف تکنولوژی اما ذهن ما به‌طرز شگفت‌انگیزی می‌تواند اصالت را در کلام تشخیص دهد. در همین رابطه پژوهشی در سال ۲۰۲۴ در International Journal of Educational Technology in Higher Education نشان داد که افراد با تجربه، به‌ویژه آن‌هایی که با چت‌بات‌ها کار کرده‌اند، به‌راحتی می‌توانند متن‌های تولیدشده توسط هوش مصنوعی را از نوشته‌های انسانی متمایز کنند. این حس ذاتی، مثل یک سپر طبیعی به ما یادآوری می‌کند که هرچند هوش مصنوعی می‌تواند تقلید کند، اما عمق و روح کلمات انسانی چیزی است که خوشبختانه یا متأسفانه هنوز در انحصار ماست.

چت‌بات‌ها علیه سلامت 

با این حال، این پایان ماجرا نیست. وابستگی به هوش مصنوعی می‌تواند پیامدهای گسترده‌تری هم داشته باشد. برای مثال، مطالعه‌ای که در سال ۲۰۲۴ در PMC منتشر شد، به بررسی تأثیر چت‌بات‌ها بر سلامت شناختی پرداخته و مفهومی به نام «AICICA» (Artificial Intelligence Chatbot-Induced Cognitive Atrophy) را مطرح کرده است. این اصطلاح به کاهش مهارت‌های شناختی کلیدی مثل تفکر انتقادی و خلاقیت اشاره دارد که در اثر استفاده‌ی بیش از حد از چت‌بات‌ها رخ می‌دهد. این پژوهش هشدار می‌دهد که اگر انسان‌ها تعادل را رعایت نکنند، ممکن است به‌مرور توانایی‌های ذهنی‌شان را قربانی راحتی لحظه‌ای کنند.

در نهایت به نظر می‌رسد راه حل نگرانی‌ آینده‌پژوهان درباره هوش‌مصنوعی «استفاده‌ی هوشمندانه و حساب‌شده» از این ربات‌ها باشد تا عقل انسان حداقل کمی دیرتر به وادادگی مقابل اربابان سیلیکونی برسد.

منابع: 

www.springeropen.com

National Institutes of Health (NIH) (.gov)

www.nature.com