تا بامداد جمعه ۱۹ بهمن ۱۴۰۳ تعداد ۷۲ زمین‌لرزه با بزرگای بیش از سه، از منطقه جم در جنوب استان بوشهر گزارش شده است. بزرگ‌ترین این زمین‌لرزه‌ها در شامگاه دوشنبه ۱۷ دی‌ماه به بزرگای ۵.۲ در جم و ریز بوشهر رخ داد که به دلیل نزدیکی به استان فارس در دژگاه فراشبند هم احساس شد. در پی وقوع این زمین‌لرزه‌ها تعدادی از منازل گلی و خشتی این منطقه آسیب دید. این زمین‌لرزه‌ها از ژرفای چهار تا حدود ۲۰ کیلومتر در محدوده تاقدیس‌های کنگان و عسلویه در حدود ۲۷ کیلومتری ریز (بوشهر)، ۳۶ کیلومتری جم (بوشهر) و ۳۸کیلومتری دهرم (استان فارس) رخ می‌دهند.
رشته‌کوه‌های زاگرس در جنوب غربی ایران یکی از فعال‌ترین رشته‌کوه‌های چین‌خورده درون‌قاره‌ای زمین و در خاورمیانه هستند. گسل‌های سطحی مرتبط با زمین‌لرزه‌ها در زاگرس بسیار نادر است، بنابراین بیشتر اطلاعات درباره گسل فعال از داده‌های زمین‌لرزه‌ها به دست می‌آید. زاگرس با ساختار رشته‌کوه‌های چین‌خورده و راندگی، دیاپیریسم نمکی و زمین‌ساخت فعال مشخص می‌شود. تاقدیس‌های کنگان و عسلویه در این ناحیه در مرز خمیدگی جبهه کوهستان زاگرس قرار دارند و تکامل آنها ارتباط تنگاتنگی با فرایندهای زمین‌ساختی و نمکی منطقه دارد. این دو تاقدیس در نزدیکی ساحل خلیج فارس قرار دارند و بخشی از نوار بزرگ‌تر چین‌خوردگی زاگرس هستند که بر اثر برخورد ورقه عربی با ورقه اوراسیا/ ایران به وجود آمده است. گسله ژرف خمیدگی جبهه کوهستان زاگرس در همین محدوده و به صورت یک گسل پی‌سنگی عمل می‌کند.
این دو تاقدیس دراز با ساختارهایی با روند شمال باختر-جنوب خاور از سنگ‌های رسوبی شامل سنگ آهک، شیل و ماسه سنگ تشکیل شده‌اند. تاقدیس‌های مزبور از نظر ذخایر هیدروکربنی به‌ویژه گاز طبیعی درخور توجه هستند. سازند کنگان، یک واحد کربناته پرمو-تریاس، یکی از سنگ‌های مخزنی اصلی منطقه است. دیاپیریسم نمک در رشته‌کوه زاگرس عمدتا ناشی از حضور سازند نمکی هرمز، یک توالی تبخیری پرکامبرین پسین تا کامبرین اولیه است. این لایه نمک به‌عنوان یک لایه جداشدگی عمل کرده و تغییر شکل سنگ‌های رسوبی پوشاننده را تسهیل می‌کند. دیاپیرهای نمکی (یا گنبدهای نمکی) در نوار زاگرس رایج هستند و نقش مهمی در تکامل ساختاری منطقه دارند. چگالی کم و ماهیت شکل‌پذیر نمک به آن اجازه می‌دهد تا از میان رسوبات پوشاننده جریان یافته و بالا برود و ساختارهای پیچیده‌ای مانند تاقدیس‌ها، گنبدها و سامانه‌های گسلی ایجاد کند.
در مناطقی مانند کنگان و عسلویه، دیاپیریسم نمک بر هندسه و تکامل تاقدیس‌ها اثر گذاشته است. وجود نمک منجر به ایجاد گسل، چین‌خوردگی و بالاآمدن برای به دام انداختن هیدروکربن‌ها بسیار مهم هستند. نوار زاگرس نتیجه برخورد مداوم بین ورقه عربی و اوراسیا است که از کرتاسه پسین آغاز شده و تا به امروز ادامه دارد. این برخورد باعث کوتاه‌شدن و ضخیم‌شدن پوسته و تشکیل چین‌خوردگی‌ها، راندگی‌ها و برخاستگی رشته‌کوه‌ها شده است.
این رشته‌کوه از نظر لرزه‌ای بسیار فعال است و حدود سه‌چهارم از زمین‌لرزه‌های ایران در این محدوده رخ می‌دهند. این زمین‌لرزه‌ها مظهر تغییر شکل زمین‌ساختی مداوم و تجمع تنش در منطقه هستند.
تاقدیس‌های زمین‌ساختی کنگان و عسلویه به‌طور مداوم در حال تغییر شکل و برآمدگی هستند. این فعالیت زمین‌ساختی همچنین با ایجاد شکستگی‌ها و گسل‌هایی بر جریان سیال و به دام افتادن نفت و گاز، بر مخازن هیدروکربنی اثر می‌گذارد.
اثر متقابل بین دیاپیریسم نمک و زمین‌ساخت فعال در نوار زاگرس یک محیط زمین‌شناختی پویا ایجاد می‌کند. حرکت نمک تغییر شکل را تسهیل می‌کند و نیروهای زمین‌ساختی با ایجاد مسیرهایی برای بالاآمدن نمک، دیاپیریسم نمک را تسهیل می‌کنند. ترکیب این فرایندها منجر به ساختارهای بسیار پیچیده از‌جمله تاقدیس‌های گسله گنبدهای نمکی و ورقه‌های راندگی شده است. این پیچیدگی چالش‌هایی را برای اکتشاف و تولید هیدروکربن ایجاد کرده و هم‌زمان فرصت‌هایی را برای کشف ذخایر جدید ایجاد می‌کند.
درک تکامل ساختاری تاقدیس‌های کنگان و عسلویه و همچنین نقش دیاپیریسم نمکی و زمین‌ساخت فعال برای تعیین خصوصیات مخزن و اکتشاف هیدروکربن بسیار مهم است. با توجه به موقعیت زمین‌ساختی فعال، ارزیابی خطر لرزه‌ای برای زیرساخت‌ها و ایمنی عملیاتی در منطقه مهم است.
خوشه زمین‌لرزه‌های جم در دی و بهمن ۱۴۰۳ در تلاقی گسل‌های سروستان و خمیدگی جبهه کوهستان زاگرس در محدوده تاقدیس کنگان و روندهای شمالی-جنوبی در تداوم روند ساختاری کره بس به وقوع پیوسته‌اند. به نظر می‌رسد که با ثبت ۷۲ زمین‌لرزه با بزرگای بیش از سه، از اول ژانویه ۲۰۲۵ تا ۷ فوریه ۲۰۲۵ که از این میان ۱۹ زمین‌لرزه با بزرگای بیش از چهار رخ داده‌اند، اولا گزارش‌های موجود و در دسترس از تعداد گزارش‌های زمین‌لرزه‌های با بزرگای بیش از سه کامل نیست و دست‌کم تا حدود دو برابر تعداد موجود زمین‌لرزه با چنین اندازه‌ای احتمالا رخ داده، ولی به دلیل کامل‌نبودن شبکه‌های محلی به‌درستی گزارش نشده‌اند. از سوی دیگر می‌توان حدس زد که با همین میزان انرژی آزاد‌شده، تا‌کنون حداقل یک زمین‌لرزه دیگر با بزرگای بین پنج تا شش در همین منطقه مورد انتظار است که هنوز رخ نداده است.
source